ZABEZPIECZENIE PŁATNOŚCI W TRANSAKCJACH HANDLOWYCH CZ.4

Autor: Wojciech Dec

Jak zaznaczyliśmy w ostatnim odcinku serii omawiającej sposobów zabezpieczenia płatności w transakcjach handlowych, w którym omawialiśmy instytucję zastawu, w dzisiejszym odcinku skupimy się na pewnej odmianie tego zabezpieczenia a mianowicie zastawie rejestrowym.

Instytucja ta regulowana jest przepisami Ustawy z roku 1996 o zastawie rejestrowym mi rejestrze zastawów.  Zgodnie z jej regulacjami zastaw rejestrowy może zostać ustanowiony na rzeczach ruchomych, prawach oraz na papierach wartościowych (w tym zdematerializowanych notowanych na giełdzie).  Podstawą ustanowienia zastawu jest umowa zawarta pomiędzy zastawcą (osobą upoważnioną do dysponowania przedmiotem zastawu) oraz zastawnikiem (osobą na rzecz której zastaw zostaje ustanowiony).

Umowa zastawnicza musi być zawarta na piśmie o to pod rygorem nieważności, natomiast jeżeli zastaw rejestrowy jest ustanowiony na prawach (z pewnymi drobnymi wyjątkami) albo wierzytelnościach, wtedy nie mają zastosowania przepisy szczególne dotyczące formy szczególnej zawartych w odrębnych przepisach.  Rzeczy obciążone zastawem rejestrowym a także papiery wartościowe lub inne dokumenty dotyczące praw obciążonych takim zastawem mogą być pozostawione w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej wskazanej w umowie o ustanowienie zastawu rejestrowego, jeżeli wyraziła ona na to zgodę.  Zabezpieczona wierzytelność może być wyrażona w polskich złotych albo w walucie obcej.

Jak wspomniano powyżej umowa ustanawiająca zastaw rejestrowy wymaga zwykłej formy pisemnej, ale z własnej praktyki rekomendujemy poniesienie niewielkiego wydatku na notarialne poświadczenie podpisów osób reprezentujących zwłaszcza zastawcę.  Pozwala to uniknąć niedomówień w przyszłości.  Co do samej treści to umowa powinna zawierać datę zawarcia umowy, imię i nazwisko (nazwę) oraz miejsce zamieszkania (siedzibę) i adres zastawnika, zastawcy oraz dłużnika, jeżeli nie jest on zastawcą, następnie przedmiot zastawu w sposób odpowiadający jego właściwościom i ostatecznie wierzytelność zabezpieczoną – przez oznaczenie stosunku prawnego, z którego ta wierzytelność wynika lub może wynikać, oraz najwyższej sumy zabezpieczenia.  Zwłaszcza ta ostatnia uwaga jest bardzo istotna, dlatego że uwzględnić należy w sumie ubezpieczeniowej wszelkie koszty uboczne jak odsetki czy inne koszty związane z zabezpieczonym roszczeniem.  Z treści ustawy wynika jeszcze jedno bardzo zastrzeżenie.  Umowa musi określić, w przypadku możliwości przejęcia przedmiotu zastawu przez zastawnika, po jakiej cenie ten przedmiot będzie przejęty.  W przeciwnym wypadku takie zastrzeżenie będzie nieważne jako niemożliwe do wyliczenia.

Instytucja zastawu rejestrowego jako formy zabezpieczenia roszczenia jest o tyle interesująca, że powstaje ona poprzez wpis do Rejestru Zastawów Rejestrowych prowadzonego przez sądy powszechne.  Rejestr ten jest jawny i wpisy w nim podlegają domniemaniu wiedzy powszechnej tak jak hipoteki.  Ograniczone prawo rzeczowe powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla ustanowionego wcześniej zastawu rejestrowego.  Jeżeli ten sam przedmiot jest obciążony więcej niż jednym zastawem rejestrowym, o ich pierwszeństwie rozstrzyga dzień złożenia wniosku o wpis do rejestru, przy czym wnioski, które wpłynęły tego samego dnia, uważa się za złożone równocześnie.

Zaspokojenie zastawnika z przedmiotu zastawu może nastąpić na kilka sposobów, i to od stron umowy zależy jaki sposób zostanie wybrany.  Zastawnik może doprowadzić de facto bądź do sprzedaży przedmiotu zastawu, bądź to o ile będzie zainteresowany do przejęcia takiego mienia po cenie ustalonej w umowie.

Ustawa przewiduje sporo wyłączeń oraz różnego rodzaju procedury, które muszą być zachowane celem prawidłowego ustanowienia i skorzystania z zastawu rejestrowego.  Nasza Kancelaria posiada szerokie doświadczenie w tych postępowaniach, dlatego zachęcamy do konsultacji w tym zakresie.

Następny odcinek poświęcimy zabezpieczeniu na nieruchomościach w postaci hipoteki.